Kim był Roman Szuchewycz?
Młodość i początki działalności politycznej
Roman Szuchewycz, urodzony 30 czerwca 1907 roku w Krakowcu, był postacią głęboko zakorzenioną w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym. Już od najmłodszych lat wykazywał silne zaangażowanie polityczne, stając się aktywnym działaczem Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), a następnie kluczową postacią w szeregach Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), zwłaszcza w jej frakcji OUN-B. Okres lat 30. XX wieku był czasem intensywnej działalności Szuchewycza w ramach OUN, gdzie angażował się w organizację akcji mających na celu realizację radykalnych postulatów niepodległościowych. Jego zaangażowanie w te działania, często określane jako terrorystyczne, obejmowało między innymi planowanie i realizację zamachów na ważne osobistości polityczne i społeczne, co miało na celu destabilizację polskiej administracji na terenach zamieszkałych przez Ukraińców i wzmocnienie pozycji ukraińskiego ruchu narodowego. Ta wczesna działalność ukształtowała jego późniejszą ścieżkę polityczną i wojskową.
Służba w formacjach niemieckich: batalion Nachtigall i Schutzmannschaft
W burzliwym okresie II wojny światowej Roman Szuchewycz związał się z formacjami wojskowymi działającymi pod niemieckim nadzorem. W 1941 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy ukraińskiego batalionu „Nachtigall”, który brał udział w akcjach sabotażowo-dywersyjnych. Następnie, po wygaśnięciu kontraktu z formacjami „Nachtigall”, objął stanowisko kapitana w 201 batalionie Schutzmannschaft, gdzie kontynuował służbę w strukturach policyjnych wspierających niemieckie działania okupacyjne. Służba w tych jednostkach, choć kontrowersyjna i budząca liczne pytania historyczne, stanowiła etap w jego karierze wojskowej, który poprzedzał jego dalsze zaangażowanie w tworzenie i dowodzenie Ukraińską Powstańczą Armią (UPA). Jego doświadczenie zdobyte w tych formacjach miało niewątpliwie wpływ na jego późniejsze działania jako dowódcy UPA, kształtując jego umiejętności organizacyjne i taktyczne w kontekście działań zbrojnych.
Roman Szuchewycz jako dowódca UPA
Odpowiedzialność za czystki etniczne i zbrodnie
Od 1943 roku Roman Szuchewycz objął stanowisko głównego dowódcy Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), stając się centralną postacią w organizacji odpowiedzialnej za jedno z najtragiczniejszych wydarzeń II wojny światowej na Kresach Wschodnich – ludobójcze czystki etniczne na ludności polskiej. Pod jego bezpośrednim przywództwem UPA przeprowadziła serię masowych mordów i wypędzeń na Polakach zamieszkałych w województwach lwowskim, tarnopolskim i stanisławowskim. Szacuje się, że w wyniku tych działań zginęło około 100 000 niewinnych osób, w tym kobiety, dzieci i starcy. Działania te były zaplanowane i metodyczne, a ich celem było unicestwienie polskiej ludności na tych terenach i stworzenie jednolitej etnicznie Ukrainy. Krytycy podkreślają, że Roman Szuchewycz ponosił bezpośrednią odpowiedzialność za te zbrodnie, a jego decyzje wyznaczały kierunek działań UPA.
Działalność w strukturach UHWR
Równocześnie z dowodzeniem UPA, Roman Szuchewycz odgrywał kluczową rolę w strukturach Ukraińskiej Głównej Rady Wyzwoleńczej (UHWR), obejmując stanowisko przewodniczącego Sekretariatu Generalnego. UHWR miała być zalążkiem przyszłego, niepodległego państwa ukraińskiego, a Szuchewycz jako jej czołowy działacz dążył do realizacji tego celu poprzez zbrojne powstanie i walkę o suwerenność. W 1946 roku otrzymał stopień generała od UHWR, co podkreślało jego wysoką pozycję w ukraińskim ruchu narodowowyzwoleńczym. Jego działalność w UHWR była nierozerwalnie związana z militarnymi działaniami UPA, które stanowiły narzędzie do osiągnięcia celów politycznych i narodowych. Przez lata 1939-1942 był również czołowym działaczem OUN-B, co pokazuje jego konsekwentne zaangażowanie w ukraiński nacjonalizm.
Kontrowersje i upamiętnienie
Tytuł Bohatera Ukrainy i jego uchylenie
W 2007 roku, decyzją ówczesnego prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenki, Roman Szuchewycz został pośmiertnie uhonorowany tytułem Bohatera Ukrainy. Ta decyzja wywołała ogromne kontrowersje, zwłaszcza w Polsce, gdzie Szuchewycz jest postrzegany jako zbrodniarz odpowiedzialny za ludobójstwo na ludności polskiej. Podkreślano, że takie wyróżnienie dla osoby odpowiedzialnej za masowe mordy jest nie do zaakceptowania i godzi w pamięć ofiar. W odpowiedzi na liczne protesty i po analizie prawnej, decyzja o nadaniu tytułu została uchylona przez sądy, co było ważnym krokiem w kierunku uznania złożoności historycznej i przyznania się do trudnych aspektów ukraińskiej przeszłości. W 2017 roku sąd wstrzymał również decyzję rady Kijowa o nadaniu jednej z ulic imienia Szuchewycza, co świadczy o trwających debatach i braku konsensusu co do jego postaci.
Muzeum Romana Szuchewycza we Lwowie
Na Ukrainie Roman Szuchewycz jest postacią budzącą silne emocje i podzielone opinie, co znajduje odzwierciedlenie w jego upamiętnieniu. Jednym z przykładów jest Muzeum Romana Szuchewycza we Lwowie, które miało prezentować jego życie i działalność. Niestety, muzeum to stało się celem rosyjskiego ataku dronowego, który zniszczył je 1 stycznia 2024 roku. Zniszczenie muzeum jest symbolicznym wydarzeniem w kontekście trwającej wojny i rosyjskiej agresji, ale jednocześnie podkreśla, jak bardzo postaci historyczne, takie jak Szuchewycz, są przedmiotem sporów i emocji. Pomimo kontrowersji, jego imieniem nadal nazywane są ulice, place i szkoły na Ukrainie, a także istnieją pomniki jemu poświęcone, co świadczy o jego trwałej obecności w ukraińskiej przestrzeni publicznej i świadomości historycznej. Książka autorstwa Marka A. Koprowskiego, „Rozkaz mordować Polaków Roman Szuchewycz – krwawy dyktator OUN-UPA”, stanowi przykład krytycznej analizy jego działalności.
Dziedzictwo Romana Szuchewycza w historii
Dziedzictwo Romana Szuchewycza jest tematem głęboko skomplikowanym i obciążonym tragiczną historią. Jako dowódca Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA), Szuchewycz jest postacią, która wywołała ogromne cierpienie i śmierć ludności cywilnej, przede wszystkim Polaków, na Kresach Wschodnich podczas II wojny światowej. Jego odpowiedzialność za czystki etniczne i masowe zbrodnie jest faktem historycznym, który nie może zostać pominięty w ocenie jego postaci. Z drugiej strony, dla części ukraińskiego społeczeństwa, Szuchewycz jest postrzegany jako bohater narodowy, symbol walki o niepodległość Ukrainy. Ta dychotomia w postrzeganiu jego osoby odzwierciedla bolesne podziały historyczne i trudności w pogodzeniu różnych narracji narodowych. Jego syn, Jurij Szuchewycz, wyraził nadzieję na pojednanie polsko-ukraińskie, co pokazuje, że nawet w trudnych kwestiach historycznych istnieje przestrzeń do dialogu i poszukiwania wspólnego zrozumienia. Historia Romana Szuchewycza pozostaje ważnym elementem ukraińskiego i polskiego dyskursu historycznego, skłaniając do refleksji nad złożonością nacjonalizmu, wojny i pamięci.
Wierzę, że każde słowo ma znaczenie, dlatego w swojej pracy stawiam na rzetelność, zaangażowanie i kreatywność. Pisanie to dla mnie pasja, która pozwala mi łączyć ludzi i inspirować.
